Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
setangan kepale | [s«.tA.NAn k«.pA.l«] | | kain yang diikat di kepala mengganti tanjak, semutar. | | | |
senoneng | [s«.no.neN] | kata adjektif | berserabut. | Senoneng kepale aku dengan perangai budak- | [s«.no.neN k«.pA.l« A.ku d«.NAn p«.ÄA.NAj bu.dA/.bu.dA/ ni] | Berserabut kepala aku dengan perangai budak-budak ini. |
senyi | [s«.øi] | kata adjektif | berasa ngeri kerana melihat luka. | Senyi kawan nengok luke kat kepale die. | [s«.øi kA.wAn ne.No/ lu.k« kAt k«.pA.l« di.j«] | Saya berasa ngeri menengok luka di kepala dia. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
kolom | [k.lm] | kata adjektif | keadaan terperosoknya kepala ke dalam songkok (topi dan sebagainya) yang lebih besar saiznya daripada kepala. | Kepala dia kecik, kepiah dia besak, bila pakai nampak kolom sunggoh. | [k«.pA.lA di.jA k«.tSi/ k«.pi.jAh di.jA b«.sA)Ö bi.lA pA.kAj nAm.pA/ k.lm suN.goh] | Apabila kepalanya yang kecil itu dipakaikan songkok besar, kepalanya terperosok ke dalam. |
mengapai | [m«.NA.pAj] | kata kerja | berenang secara terlentang seperti kuak lentang, menggunakan banyak pergerakan tangan. | Kepala dia terantok dengan kepala kawan dia, masa dua-dua dok mengapai kat sungai. | [k«.pA.lA di.jA t«.ÒAn.to/ d«.NAn k«.pA.lA kA.wAn di.jA mA.sA du.wA.du.wA do/ m«.NA.pAj kAt su.NAj] | Kepalanya berlaga dengan kepala kawannya semasa kedua-duanya berenang menelentang di dalam sungai. |
sigai | [si.gAj] | kata kerja | pukul, hentam (biasanya di kepala). | Awat hang sigai kepala budak tu sampai bengkak? | [A.wAt hAN si.gAj k«.pA.lA bu.dA/ tu sAm.pAj b«N.kA/] | Mengapa engkau pukul kepala budak itu hingga bengkak? |
ngok-ngok | [N/.N/] | kata kerja | berjalan sambil kepala tertunduk-tunduk, terbongkok-bongkok. | Sapa lagi, mokalu bejalan ngok-ngok tu saheh la Tok Man Kaya! | [sA.pA lA.gi m.kA.lu b«.dZA.lAn N/.N/ tu sA.heh lA to/ mAn kA.jA] | Siapa lagi, jika berjalan sambil kepala tertunduk-tunduk, tentulah Tok Man Kaya. |
bunga-canga | [bu.NA.tSA.NA] | | pelbagai jenis bunga, bunga yang berwarna-warni. | Sanggoi besak potet tapi buboh bunga-canga penoh kepala. | [sAN.goj b«.sAÒ p.tEt tA.pi bu.boh bu.NA.tSA.NA p«.nh k«.pA.lA] | Sanggulnya kecil sahaja, tetapi kepala dipenuhi pelbagai bunga. |
bubon | [bu.bon] | kata nama | bahagian di atas kepala dekat dengan dahi, ubun-ubun. | Bubon budak kecik tu lembek lagi, nampak dok menguet- nguet. | [bu.bon bu.dA/ k«.tSi/ tu l«m.be/ lA.gi nAm.pA/ dok m«.Nu.wet.Nu.wet] | Ubun-ubun bayi itu masih lembut lagi dan kelihatan berdenyut-denyut. |
meloko | [m«.l.k] | kata kerja | berdiam diri sambil menundukkan kepala kerana takut, tidak berani melawan dan sebagainya (biasanya kepada manusia). | Depa tu kat kampong sendiri bukan maen belagak, masok kampong orang meloko saja. | [dE.pA tu kAt kAm.poN s«n.di.Òi bu.kAn mAen b«.lA.gA/ mA.so/ kAm.poN .ÒAN m«.l.k sA.dZA] | Mereka itu hanya berlagak berani di kampung sendiri, tetapi apabila berada di kampung orang, diam pula. |
menangkap | [m«.nAN.kAp] | kata kerja | mengambil udara dengan cara menimbulkan kepala di permukaan air (ikan). | Menangkap sunggoh ikan dalam petak tu, jom kita balek ambek bok kael. | [m«.nAN.kAp suN.goh i.kAn dA.lAm pE.tA/ tu tSom ki.tA bA.le/ Am.be/ b/ kAel] | Ikan-ikan dalam sawah itu galak melompat. Ayuh kita pulang mengambil kail. |
cepuih | [tS«.puih] | kata adjektif | bingkas bangun dan terus beredar kerana terperanjat atau segera pergi dalam keadaan tergesa-gesa, berambus; bangkit buih, buih. | Aku nak tidoq tak buleh, tikueh dok belari cepuih-cepuih kat ujong kepala. | [A.ku nA/ ti.dâÖ tA/ bu.leh ti.kueh do/ b«.lA.Òi tS«.puih.tS«.puih kAt u.dZoN k«.pA.lA] | Aku tidak dapat tidur kerana tikus berlari-larian di hujung kepala. |
cekoq | [tS«.kâÖ] | kata kerja | menarik urat merih supaya cekang masa dilakukan penyembelihan (kerbau, lembu dan lain-lain) caranya dengan mendongakkan kepala ternakan ke atas. | Masa aku semeleh satni hang tolong cekoq. | [mA.sA A.ku s«.m«.lEh sAt.ni hAN tu.loN tS«.kâÖ] | Semasa aku menyembelih nanti, engkau tolonglah tarik leher supaya kepalanya mendongak ke atas. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
sepa | [s:«.pA)] | kata kerja | terjulur (seperti kepala kura-kura dan lain-lain). | Sepa palo diyo kok jenelo maso aku pangge. | [s:«.pA) p:A.l di.j k/ dZ«.nE.l mA.s A.ku pAN.ge] | Terjulur kepala dia di jendela semasa saya panggil. |
kerah keng | [k«.ÄAh keN] | | tidak mahu mengalah atau menurut kata, keras kepala. | Budok ni kerah keng sungguh, ore royak duo tigo kali buwak tok denga jah. | [bu.d/ ni k«.ÄAh keN suN.goh .ÄE Ä.jA/ du.w ti.g kA.li bu.wA/ t/ d«. NA dZAh] | Budak ni keras kepala sungguh, orang cakap dua tiga kali buat tak dengar saja. |
pine kosi | [pi.nE k.si] | | kiasan kepada orang bodoh yang keras kepala. | Tok soh dok caro denge ore hok srupo pine kosi tu, diyo payoh nok denga kalu ore kato. | [t/ sh do/ tS:A.Ä d«.NE .ÄE h/ sÄu.p pi.nE k.si tu di.j pA.jh n/ d«.NA kA.lu .ÄE kA.t] | Jangan hiraukan orang bodoh yang keras kepala tu, dia susah nak dengar apa orang kata. |
menggok | [m:«N.go/] | kata kerja | menundukkan kepala ke bawah beralaskan tangan. | Leteh sangak ko diyo, sapa keno dok menggok mejo. | [l«.teh sA.NA/ k di.j sA.pA k«.n do/ m«N.go/ m:E.dZ] | Letih sangatkah dia, hingga kena memengguk ke meja. |
jelong | [dZ«.lN] | kata kerja | membasahkan air pada kepala orang yang demam atau sakit, jaram. | Adek tu, kalu mok jelong denge ae batu, sejok sikik bakali. | [A.de/ tu/ kA.lu m/ dZ«.lN d«.NE Ae bA.tu s«.dZo/ si.ki/ bA.kA.li] | Adik tu, kalau mak basahkan dengan ais di kepalanya, mungkin sejuk sikit. |
stange iseh | [stA.NE i.seh] | | kain yang dililit pada kepala yang dipakai oleh pengantin lelaki atau anak raja, destar, tengkolok, tanjak. | Pok Mak jah tahu wak stange isih anok truno. | [p/ mA/ dZAh tA.hu wA/ stA.NE i.seh A.n/ tÄu.n] | Pak Mat sahaja yang tahu membuat tengkolok untuk pengantin lelaki. |
jerunga | [dZ«.Äu.NA] | kata kerja | menghulur tangan (hendak mengambil sesuatu), menghulur badan atau kepala (hendak melihat sesuatu). | Ambo tengok tange jerunga dok mitok sedekoh. | [Am.b tE.N/ tA.NE dZ«.Äu.NA do/ mi.t/ s«.d«.kh] | Saya lihat tangan berhuluran sedang minta sedekah. |
notok | [n:.t/] | kata kerja | mengelupas dengan agak teruk akibat jatuh. | Abih notok palo lutut, jatoh muto. | [A.bih n:.t/ p:A.l lu.tu/ dZA.toh mu.to] | Habis mengelupas kepala lutut sebab jatuh moto. |
otek | [.tE)/] | kata kerja | memanjakan seseorang. | Jange dok otek gak anok tu, besa palo ke. | [dZA.NE do/ .tE)/ gA/ A.n/ tu b«.sA p:A.l kE] | Jangan memanjakan anak tu, nanti besar kepala. |
| | | 3. mengetuk dengan buku jari. | Budok tu krenak, brehi keceh palo saeng diyo. | [bu.d/ tu kÄE.nA/ bÄE.hi kE.tSEh p:A.l sA.eN di.j] | Budak tu nakal, suka sangat mengetuk kepala kawannya. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Dialek |
Maksud Ayat |
ngehek | [NE.hE/] | kata kerja | geleng kepala kerana tidak setuju. | Dalam porundingan tu, dio jarang nganggok, ngehek yo kojoe. | [dA.lAm p.Äun.di.NAn tu di.j dZA.ÄAN NAN.g/ NE.hE/ j k.dZ.E] | Dalam perundingan itu, dia jarang mengiakan, menggelengkan kepala saja kerjanya. |
topolengong | [t.p.lE.NN] | kata kerja | terpusing biasanya kepala. | Kuek boto ponampae, inggoan topolengong den dibuweke. | [ku.wE/ b.t p.nAm.pA.E iN.g.An t.p.lE.NN dEn di.bu.wE/.E] | Kuat betul penamparnya hingga terpusing kepala aku dibuatnya. |
ogun | [.gun] | kata kerja | menonyoh-nonyoh kepala; sugun. | Budak tu solalu kono ogun kek omake sobab tak buek kojo sokolah. | [bu.dA/ tu s.lA.lu k.n .gun kE/ .mA/.E s.bAb tA/ bu.we/ k.dZ s.k.lAh] | Budak itu selalu kena tonyoh kepala oleh emaknya kerana tidak membuat kerja sekolah. |
sugun | [su.gun] | kata kerja | menonyoh-nonyoh kepala; ogun. | Budak tu solalu kono sugun kek omake sobab tk buek kojo sokolah. | [bu.dA/ tu s.lA.lu k.n su.gun kE/ .mA/.E s.bAb tA/ bu.we/ k.dZ s.k.lAh] | Budak itu selalu kena tonyoh kepala oleh emaknya kerana tidak membuat kerja sekolah. |
disengkelet | [di.sEN.kE.lEt] | kata kerja | 1. dikutuk, disekeh, diluku. | Kopalo budak tu disengkelete sampai bodarah. | [k.pA.l bu.dA/ tu di.sEN.kE.lEt sAm.pAj b.dA.ÄAh] | Kepala budak itu diketuknya sampai berdarah. |
renceh | [ÄEn.tSEh] | kata kerja | potong kepala. | Bobudak botompiaan lari bilo donga corito ado renceh kek kampong tu. | [b.bu.dA/ b.tm.piA.An lA.Äi bi.l d.NA tS.Äi.t A.d ÄEn.tSEh kE/ kAm.poN tu] | Budak-budak bertempiaran lari, bila dengar cerita, ada pemotong kepala di kampung itu. |
sonot | [s.nt] | kata adjektif | berkenaan kepala kura-kura yang terperosok ke dalam. | Orang tu gomok bona lehee sonat yo. | [.ÄAN tu g.m/ b.nA lEhE.E s.nAtò j] | Orang itu gemuk sangat lehernya terperosok ke dalam. |
tengkuluk | [t«N.ku.lu/] | kata nama | kain penutup kepala perempuan yang berbucu dua di kiri dan kanan menyerupai bentuk rumah Minangkabau. | Botambah bosori anak daro Cik Timah bilo dio pakai tengkuluk. | [b.tAm.bAh b.s.Äi A.nA/ dA.Ä tSi/ ti.mAh bi.l di.j pA.kAj t«N.ku.lu/] | Bertambah berseri anak dara Cik Timah apabila dia memakai tengkuluk. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Dialek |
Maksud Ayat |
sanggol lintang | [sAN.gol lin.tAN] | | sanggul yang dipakai melintang dari kiri ke kanan oleh pengantin perempuan semasa majlis bersanding. | Pening kepale aku pakai sanggol lintang, berat! | [p«.niN k«.pA.l« A.ku pA.kAj sAN.gol lin.tAN b«.ÄAt] | Pening kepala aku pakai sanggul lintang kerana berat! |
kelatu | [k«.lA.tu] | kata kerja | ketuk dengan menggunakan buku jari, biasanya di kepala, luku. | Kau jangan ngade-ngade, aku kelatu kang. | [kAw dZA.NAn NA.d«.NA.d« A.ku k«.lA.tu kAN] | Kau jangan mengada-ngada, aku kelut nanti. |
punat kelape | [pu.nAt k«.lA.p«] | | tombong kelapa yang sebesar jari kelinking. | Budak-budak ni punat kelape pon nak berebut sampai gaduh-gaduh. | [bu.dA/.bu.dA/ ni pu.nAt k«.lA.p« pon nA/ b«.Ä«.but sAm.pAj gA.duh.gA.duh] | Budak-budak ini punat kepala pun hendak berebut hingga bergaduh. |
mengopes | [m«.No.pes] | kata adjektif | berkenaan budak yang degil dan tidak tahu duduk diam. | Budak ni mengopes aje le, buat peneng kepale aku. | [bu.dA/ ni m«.No.pes A.dZ« l« bu.wAt p«.neN k«.pA.l« A.ku] | Budak ini degil dan tak tahu duduk diam, buat pening kepala aku. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
sempeng | [sEm.pEN] | kata adjektif | berkenaan kepala bayi yang kelihatan seperti kemek. | Kepala anok awok nampok sempeng. | [k«.pA.lA A.no/ A.wo/ nAm.po/ sEm.pEN] | Kepala anak awak nampak seperti kemek. |
lagong | [lA.goN] | kata kerja | menghantuk kepala kepada sesuatu (seperti dinding, tiang). | Kepala adek luke kene lagong kat tiang. | [k«.pA.lA A.de/ lu.k« k«.n« lA.goN kAt ti.jAN] | Kepala adik luka kerana terhantuk pada tiang. |
lasak | [lA.sA/] | kata adjektif | berkenaan kepala yang tidak berambut pada bahagian tertentu. | Lepaih naek pangkat, kepala pon lasak. | [l«.pAC nA.e/ pAN.kAt k«.pA.lA pon lA.sA/] | Selepas naik pangkat, kepala pun botak. |
lutu | [lu.tu] | kata kerja | membaling dengan sesuatu yang keras. | Kepala Ali luke kene lutu dengan batu. | [k«.pA.lA A.li lu.k« k«.n« lu.tu d«.NAn bA.tu] | Kepala Ali luka kerana dibaling dengan batu. |
lapus | [lA.pus] | kata adjektif | berkenaan sesuatu yang tinggi hingga melebihi paras kepala. | Pago tu tinggi beto, lapus kepale. | [pA.g tu tiN.gi b«.to lA.pus k«.pA.l«] | Pagar itu tinggi betul sehingga melebihi paras kepala. |
ketoyong | [k«.to.joN] | kata adjektif | 1. berkenaan gasing yang berpusing terbalik (kepala ke bawah dan paksinya ke atas). | Kalau tak bese maen gasing, usahkan nok mangkoh, musing pon ketoyong. | [kA.l tA/ bE.s« mA.en gA.siN u.sAh.kAn n/ mAN.kh mu.siN pon k«.to.joN] | Kalau tidak biasa bermain gasing, jangankan hendak memangkah, memusing pun terbalik. |
balek pucong | [bA.le/ pu.tSoN] | | berkenaan seseorang yang terjatuh dengan keadaan kepala di bawah. | Pak Mat jatoh balek pucong dari pokok langsat. | [pA/ mAt dZA.toh bA.le/ pu.tSoN dA.Äi p.k/ lAN.sAt] | Pak Mat jatuh balik pucong dari pokok langsat. |
daeng | [dA.eN] | kata adjektif | berkenaan keadaan ikan yang dibelah dua tanpa putus dari bahagian belakang kepala hingga ke ekor, biasanya untuk dikeringkan atau dipanggang. | Ikan daeng tu jemo cepat kering. | [i.kAn dA.eN tu dZe.m tSe.pAt k«.ÄiN] | Ikan daeng itu hendaklah dijemur supaya cepat kering. |
ngelotek | [N«.l.tE/] | kata kerja | menggerakkan sebahagian anggota badan (berkenaan ekor, jari). | Eko kucen ngelotek bile kepala kene usup. | [E.k ku.tSen N«.l.tE/ bi.l« k«.pA.lA k«.n« u.sup] | Ekor kucing bergerak-gerak bila kepalanya diusap. |
ngambo | [NAm.bo] | kata kerja | menangkap ikan dengan cara memusing-musing tali tangsi yang berladung dan berumpan dengan tangan di atas kepala dan membalingnya ke laut. | Budok suke ngat ngambo pase dapat banyok ikan. | [bu.d/ su.k« NAt NAm.bo pA.sE dA.pAt bA.ø/ i.kAn] | Budak gemar ngambo sebab dapat banyak ikan. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
kecar | [k«.tSA)Ö] | kata kerja | 1. memicit-micit kepala dengan menarik rambut untuk melegakan sakit kepala. | Mai kecaq kepala mak sat, pasai mak saket kepala. | [mAj k«.tSA)Ö k«.pA.lA mA/ sAt pA.sAj mA/ sA.ket k«.pA.lA] | Mari picit kepala mak sabentar, sebab mak sakit kepala. |
| | | 2. rasa sakit atau sengal pada badan atau kepala | Merenyut kepala aku lepaih bejemoq kat padang. | [m«.Ò«.øut k«.pA.lA A.ku l«.pAC b«.j«.m)Ö kAt pA.dAN] | Sakit kepala saya selepas berjemur di padang. |
kudong kepala | [ku.doN k«.pA.lA] | | berasa teramat malu kerana sesuatu sebab. | Aku rasa kudong kepala bila anak seniri kena cekop, pada hai aku ni tok imam. | [A.ku ÒA.sA ku.doN k«.pA.lA bi.lA A.nA/ s«.ni.Òi k«.nA tS«.kop pA.dA hAj A.ku ni to/ i.mAm] | Saya rasa teramat malu bila anak saya ditangkap berkhalwat pada halnya saya ini imam. |
sakai | [sA.kAj] | kata kerja | mengetuk bahagian atas kepala seseorang dengan menggunakan kelima-lima buku jari; sekeh | Pasai dia tak buleh jawap, cekgu bahasa Inggeris sakai kepala dia. | [pA.sAj di.jA tA bu.leh dZA.wAp tSE.gu bA.hA.sA iN.g«.ris sA.kAj k«.pA.lA di.jA] | Dia tidak boleh menjawab, guru bahasa Inggeris sakai kepalanya. |
sentot | [s«n.tot] | kata kerja | masukkan kepala ke dalam cangkerang berkenaan haiwan; serot | Kora-kora kalu tekejut cepat-cepat dia sentot. | [k.ÒA.k.ÒA kA.lu t«.k«.dZut tS«.pAt.tS«.pAt s«n.tot] | Kura-kura kalau terkejut cepat-cepat kura-kura memasukkan kepala ke dalam cangkerang. |
andoh | [An.doh] | kata kerja | menolak kepala secara berulang-ulang (anak haiwan seperti kambing, lembu atau kerbau ke bahagian susu ibunya). | Ibu kambin lari merata pasai anak dia dok andoh. | [i.bu kAm.bin lA.Òi m«.ÒA.tA pA.sAj A.nA di.jA do An.doh] | Ibu kambing lari merata sebab anaknya menolak kepala secara berulang-ulang ke bahagian susunya. |
serelom | [s«.Ò«.lom] | kata kerja | 1. menyarung sesuatu daripada atas kepala (seperti baju, kain, songkok dan sebagainya) | Orang pakai baju melayu kena serelom pasai dia tak dak butang. | [o.ÒAN pA.kAj bA.dZu m«.lA.ju k«.nA s«.Ò«.lom pA.sAj di.jA tA dA bu.tAN] | Orang memakai baju Melayu perlu menyarungnya daripada atas kepala sebab tidak berbutang. |
serot rezeki | [s«.Ò)t] | kata kerja | 1. masukkan kepala ke dalam cangkerang berkenaan haiwan; sentot | Siput babi serot bila orang sentoh badan dia. | [si.put bA.bi s«.Ò)t bi.lA o.ÒAN s«n.toh bA.dAn di.jA] | Siput babi masukkan kepalanya apabila disentuh badannya. |
memukat | [m«.mu.kAt] | kata kerja | membuat sesuatu yang akan membangkitkan kemarahan seseorang | Hang jangan dok mukat dengan orang tua tu, dia tu kepala agin. | [hAN dZA.NAn do/ mu.kAt d«.NAn .ÒAN tu.wA tu di.jA tu k«.pA.lA A.gin] | Awak jangan cari sebab dengan orang tua itu, dia keras kepala. |
tekediang | [t«.k«.di.jAN] | kata adjektif | 1. berkenaan dengan kepala yang tidak boleh digerakkan kerana sakit pada bahagian leher | Pasai silap bantai dia tekediang. | [pA.sAj si.lAp bAn.tAj di.jA t«.k«.di.jAN] | Sebab tersilap bantal kepalanya tidak boleh bergerak. |
|
Tesaurus |
---|
| kepala (kata nama) | 1. Bersinonim dengan jemala: tendas, akal, otak, fikiran, minda,
2. Bersinonim dengan ketua: pemimpin, penghulu, pengurus, pengelola, kapten, batin, pengarah, penggawa,
mandur, penyelia, majikan, presiden, raja, imam, penasihat, guru, pemandu, khalifah,
lurah, gabenor, nakhoda, juragan, jurumudi, panglima, hulubalang, sintua, juara, tekong,
3. Dalam konteks surat bersinonim dengan tajuk, pendahuluan, permulaan,
4. Dalam konteks perkiraan bersinonim dengan orang, individu,
5. Bersinonim dengan tangkai: hulu, pemegang,
| Kata Terbitan : berkepala, berkepalakan, mengepalai, |
|
Puisi |
---|
|
Kain pelikat kepala dua, Jahit dengan benang masturi; Sudah berpakat kita berdua, Cakap orang jangan peduli.
Lihat selanjutnya... |
|