Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
beliang-beliot | [b«.li.jAN.b«.li.jot] | kata adjektif | susah hendak menelan makanan tertentu. | Nak makan sagon, beliang-beliot batang lehe. | [nA/ mA.kAn sA.gon b«.li.jAN.b«.li.jot bA.tAN le.he] | Apabila memakan sagun, hendak tercekek batang leher kerana susah hendak menelan. |
gebak-genek | [g«.bA/.g«.ne/] | kata adjektif | berkenaan air muka kanak-kanak yang hendak menangis, mencebik. | Gebak-genek aje mukenye selepas kene marah. | [g«.bA/.g«.ne/ A.dZ« mu.k«.ø« s«.l«.pAs k«.n« mA.ÄAh] | Mencebik sahaja mukanya selepas kena marah. |
beridai | [b«.Äi.dAj] | kata nama | kain baju yang tersidai di ampaian. | Bile nak angkat beridai engkau tu, kan ari nak ujan. | [bi.l« nA/ AN.kAt b«.Äi.dAj «N.kAw tu kAn A.Äi nA/ u.dZAn] | Bila hendak angkat kain baju engkau yang tersidai itu, bukankah hari sudah hendak hujan? |
makwe | [mA/.w«] | kata nama | emak saudara. | Nak ke mane makwe engkau tu? | [nA/ k« mA.n« mA/.w« «N.kAw tu] | Hendak ke mana emak saudara engkau itu? |
engkape | [«N.kA.p«] | kata nama | kamu, engkau. | Engkape nak ke mane ok? | [«N.kA.p« nA/ k«.mA.n« o/] | Engkau hendak ke mana? |
menage | [m«.nA.g«] | kata kerja | menipu. | Engkau jangan nak menage aku. | [«N.kAw dZA.NAn nA/ m«.nA.g« A.ku] | Engkau jangan hendak menipu aku. |
man | [mAn] | kata nama | saya (Pulau Aur, Mersing) | Man nak senon, aji nak ikot ke? | [mAn nA/ s«.non A.dZi nA/ i.kot k«] | Saya hendak ke sana, kamu nak ikut ke? |
gembek | [g«m.be/] | kata adjektif | gila. | Orang gembek susah nak tolong. | [o.ÄAN g«m.be/ su.sAh nA/ to.loN] | Orang yang gila sukar hendak ditolong. |
gembek | [g«m.be/] | kata adjektif | gila. | Orang gembek susah nak tolong. | [o.ÄAN g«m.be/ su.sAh nA/ to.loN] | Orang yang gila sukar hendak ditolong. |
juwata | [dZu.wA.tA] | kata nama | pulau (Pulau Aur, Mersing). | Man nak belaya ke juwata ituk. | [mAn nA/ b«.lA.jA k« dZu.wA.tA i.tu/] | Saya hendak pergi ke pulau itu. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
| | | 2. menenang, mengarahkan (senapang dan lain-lain) ketika hendak menembak dengan setepat-tepatnya ke sasaran, bidik; perembang. | Hang kena banah betoi-betoi masa hang nak tembak. | [hAN k«.nA bA.nAh b«.toj.b«.toj mA.sA hAN nA/ tEm.bA/] | Kamu mesti tenang betul-betul semasa hendak menembak. |
ase | [A.se] | kata kerja | menampar yang bertujuan untuk mengusik, bergurau (biasanya apabila hendak berpisah). | Petang kemaren hang ase aku, kali ni aku nak balaeh balek. | [p«.tAN k«.mA.Òen hAN A.se A.ku kA.li ni A.ku nA/ bA.lAEh bA.le/] | Petang semalam kamu menampar aku, kali ini aku hendak balas pula. |
melugai | [m«.lu.gAj] | kata adjektif | 1. loya atau hendak muntah. | Lepaeh makan ikan darat dia rasa melugai. | [l«.pAEh mA.kAn i.kAn dA.ÒAt di.jA ÒA.sA m«.lu.gAj] | Selepas makan ikan air tawar dia merasa loya. |
belah daeng | [b«.lAh dAeN] | | membelah di bahagian belakang (berkenaan ikan yang hendak dipanggang atau dikeringkan); belah dain. | Bila angkat bubu satni kita belah daing semua ikan kita siap-siap. | [bi.lA AN.kAt bu.bu sAt.ni ki.tA b«.lAh dAeN s«.mu.wA i.kAn ki.tA si.jAp.si.jAp] | Apabila ikan diangkat dari bubu, kita belah belakang kesemuanya dengan segera. |
perembang | [p«.Ò«m.bAN] | kata kerja | 1. menenang, mengarahkan (senapang dan lain-lain) ketika hendak menembak dengan setepat-tepatnya ke sasaran, bidik; banat. | Penembak tu dok perembang senapang dia kat gagak ataeh dahan tu. | [p«.nEm.bA/ tu do/ p«.Ò«m.bAN s«.nA.pAN di.jA kAt gA.gA/ A.tAEh dA.hAn tu] | Penembak itu sedang menenang senapangnya ke arah burung gagak yang hinggap di dahan itu. |
belah dain [b«.lAh dAin] | [b«.lAh dAin] | | membelah di bahagian belakang (berkenaan ikan yang hendak dipanggang atau dikeringkan); belah daeng. | Bila angkat bubu satni kita belah dain semua ikan kita siap-siap. | [bi.lA AN.kAt bu.bu sAt.ni ki.tA b«.lAh dAin s«.mu.wA i.kAn ki.tA si.jAp.si.jAp] | Apabila ikan diangkat dari bubu, kita belah belakang kesemuanya dengan segera. |
pa | [pA] | kata nama | mereka. | Hang pa ni nak pi mana? | [hAN pA ni nA/ pi mA.nA] | Mereka ini hendak pergi ke mana? |
la | [lA] | kata nama | sekarang, masa ini, kini. | La ni hang nak pi mana? | [lA ni hAN nA/ pi mA.nA] | Sekarang engkau hendak pergi ke mana? |
mam | [mAm] | kata kerja | mengisap susu (menetek). | Budak tu teriak pasai nak mam. | [bu.dA/ tu t«.Òi.jA/ pA.sAj nA/ mAm] | Budak itu menangis kerana hendak menyusu. |
simpan | [sim.pAn] | kata kerja | mengebumikan jenazah. | Pukoi berapa orang nak simpan mayat tu? | [pu.koj b«.ÒA.pA .ÒAN nA/ sim.pAn mA.jAt tu] | Pukul berapa hendak dikebumikan jenazah itu? |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
jerunga | [dZ«.Äu.NA] | kata kerja | menghulur tangan (hendak mengambil sesuatu), menghulur badan atau kepala (hendak melihat sesuatu). | Ambo tengok tange jerunga dok mitok sedekoh. | [Am.b tE.N/ tA.NE dZ«.Äu.NA do/ mi.t/ s«.d«.kh] | Saya lihat tangan berhuluran sedang minta sedekah. |
| | | 3. terhendap-hendap kerana hendak mencuri, mengintai. | Mung dok wak gapo, dok nikdap-nikdap blake rumoh ore. | [muN do/ wA/ g:A.p do/ ni/.dA/.ni/.dA/ blA.kE Äu.mh .ÄE] | Kamu sedang buat apa, terhendap-hendap di belakang rumah orang. |
lapa mato | [lA.pA mA.t] | | hendak memiliki (mempunyai), berkeinginan. | Aku kalu gi keda lapa mato sokmo, semo nok beli. | [A.ku kA.lu gi k:«.dA lA.pA mA.t s/.m s:«.m n/ b«.li] | Saya kalau pergi kedai selalu berkeinginan, semua saya nak beli. |
lapa peda | [lA.pA p«.dA] | | berasa hendak makan (kerana perut kosong), lapar perut. | Nanok cepak sikik gak, aku lapa peda ni. | [n:A.n/ tS:«.pA/ si.ki/ gA/ A.ku lA.pA p«.dA ni] | Masak nasi cepat sikit, aku lapar perut ni. |
berak | [b:«.ÄA/] | kata adjektif | berkenaan buah dalam keadaan mula hendak masak. | Buoh mokte blake rumoh tu, berak doh. | [:] | Buah rambutan belakang rumah tu dah mula masak. |
petak | [p«.tA)/] | kata kerja | 1. menyentuh (memegang-megang atau menjamah) kerana hendak merasai atau mencari sesuatu (tanpa melihat), meraba. | Dohlah balek male, masok rumoh, keno petak dindeng cari suweh lapu, lamo baru jupo. | [dh.lAh bA.le/ mA.lE mA.so/ Äu.mh k«.n p«.tA/ din.deN tSA.Äi su.weh lA.pu lA.m bA.Äu dZ:u.p] | Sudahlah balik waktu malam, nak masuk rumah, kena raba dinding cari suis lampu, lama baru jumpa. |
jangak | [dZA.NA/] | kata kerja | mengurut perut yang dilakukan oleh bidan semasa wanita hendak melahirkan anak. | Tok bide dok jangak perok Kak Nik nok branok. | [to/ bi.dE do/ dZA.NA/ p«.Äo/ kA/ ni/ n/ bÄA.n/] | Mak bidan sedang mengurut perut Kak Nik yang nak bersalin. |
kemah keming | [k«.mAh k«.miN] | | keadaan ikatan atau tutupan yang terlalu kuat dan susah hendak ditanggalkan atau dicabut. | Jusoh ikat tali tiye tu kemah keming sapa tok leh nok cabut. | [dZu.soh i.kA/ tA.li t:i.jE tu k:«.mAh k«.miN sA.pA t/ l«h n/ tSA.bu/] | Jusuh mengikat tali di tiang tu terlalu kuat hingga tidak boleh dicabut. |
ketak-ketak | [k«.tA)/.k«.tA)/] | kata adjektif | teringin sangat. | Adek ketak-ketak nok gi muzium. | [A.de/ k«.tA)/.k«.tA)/ n/ gi mu.zi.jum] | Adik teringin sangat hendak pergi ke muzium. |
gemuloh | [g«.mu.lh] | kata nama | arwah. | Gemuloh ayoh ambo baek tlajok, kalu mung nok tahu gak. | [g«.mu.lh A.jh Am.b bAe/ tlA.dZ/ kA.lu muN n/ tA.hu gA/] | Arwah ayah saya terlalu baik orangnya, kalau kau hendak tahu. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Dialek |
Maksud Ayat |
sorau | [s.ÄAw] | kata nama | sial. | Budak puan ni ado soraue, orang ndak, dio tak ndak, dio ndak orang tak ndak. Nak baek, mandian ni bungo tujoh tolago. | [bu.dA/ pu.wAn ni A.d s.ÄAw.E .ÄAN ndA/ di.j tA/ ndA/ di.j ndA/ .ÄAN tA/ ndA/ nA/ bAe/ mAn.di.jAn ni bu.N tu.dZh t.lA.g] | Budak perempuan ini ada sialnya, orang hendak, dia tidak hendak, dia hendak, orang tidak hendak. Hendak baik, mandikan dia bunga tujuh telaga. |
borontak | [b.Än.tA/] | kata kerja | berkuasa. | Usah nak borontak kek lopak orang, kok nak borontak, borontak kek lopak seniri. | [u.sAh nA/ b.ÄAn.tA/ kE/ l.pA/ .ÄAN k/ nA/ b.Än.tA/] | Jangan hendak berkuasa di tempat orang. Kalau hendak berkuasa, berkuasalah di tempat sendiri. |
haluan | [hA.lu.wAn] | kata kerja | sembah pegawai yang menjadi perantara bagi orang yang hendak menghadap raja. | | | |
mongolokai | [m.N.l.kAj] | kata kerja | 1. melerai, menyelesaikan. | Ndak mongolokai pokaro tu, ndaklah pangge sumo yang tolibat. | | Hendak menyelesaikan perkara itu, hendaklah dipanggil semua yang terlibat. |
galu-galu | [gA.lu.gA.lu] | kata nama | padi yang hampir masak. | Esok kito nak ngompeng, poila kaw tuai galu-galu kek sawah tu. | [E.s/ ki.t nA/ Nm.peN poi.lA kAw tu.wAj gA.lu.gA.lu kE/ sA.wAh] | Esok kita hendak menumbuk emping, pergilah kau tuai padi yang hendak masak di sawah itu. |
den | [dEn] | kata nama | gantinama diri pertama, aku; eden. | Apo yang kau nak kato kat den. | [A.p jAN kAw nA/ kA.t kAt dEn] | Apa yang kau hendak katakan kepada aku. |
nang | [nAN] | kata tugas | yang; nan. | Nang mano kau nak, nang tu den punyo. | [nAN mA.n kAw nA/ nAN tu den pu.ø] | Yang mana kau hendak, yang itu saya punya. |
nan | [nAn] | kata tugas | yang; nang. | Nan mano kau nak, nang tu den punyo. | [nAN mA.n kAw nA/ nAN tu den pu.ø] | Yang mana kau hendak, yang itu saya punya. |
eden | [E.dEn] | kata nama | gantinama diri pertama, aku; den. | Apo yang kau nak kato kat eden. | [A.p jAN kAw nA/ kA.t kAt E.dEn] | Apa yang kau hendak katakan kepada aku. |
binjek | [bin.dZe/] | kata kerja | mengambil dengan tiga hujung jari (sedikit bahan). | Binjek siket kue tu, omak nak raso. | [bin.dZe/ si.kEt kuE tu .mA/ nA/ ÄA.s] | Ambilkan secubit kuih itu, emak hendak rasa. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Dialek |
Maksud Ayat |
batu tiang | [bA.tu ti.jAN] | | bongkah batu yang dijadikan pengalas tiang rumah, batu alas. | Rumah aku nanti nak pasang batu tiang. | | Rumah aku nanti hendak pasang batu tiang. |
eko becat [e.ko b«.tSAt] | [e.ko b«.tSAt] | | berkenaan buah padi yang separuh masak berwarna kuning kehijauan. Biasanya keadaan sebegini berlaku dalam tempoh lebih kurang sepuluh hari. Pada peringkat ini padi boleh dibuat emping. | Nak ketam apenye, padi tengah eko becat. | [] | Apa yang hendak diketam, padi baru separuh masak. |
pegi panggel | [p«.gi pAN.gel] | | pergi ke majlis perkahwinan; makan kuah kuneng | Kau nak ikot mak pegi panggel tak? | [kAw nA/ i.kot mA/ p«.gi pAN.gel tA/] | Engkau hendak ikut emak pergi ke majlis perkahwinan tak? |
tajak | [tA.dZA/] | kata nama | sejenis alat yang mempunyai batang berbentuk bulat atau segi empat dan mempunyai pisau tajak pada hunjungnya. Digunakan untuk menggali lubang, atau memotong tangkai buah kelapa sawit. | Kau nak buat lubang tu, pakai le tajak. | [kAw nA/ bu.wAt lu.bAN tu pA.kAj l« tA.dZA/] | Engkau hendak buat lubang itu, pakailah tajak. |
nginci | [Nin.tSi] | kata kerja | mewarnakan helaian-helaian daun mengkuang dan lain-lain untuk dibuat tikar. | Aku baru nak melurut, kau dah nginci. | [A.ku bA.Äu nA/ m«.lu.Äut kAw dAh Nin.tSi] | Aku baru hendak melurut, engkau sudah mewarna. |
nyelolo | [ø«.lo.lo] | kata kerja | terbabas ke belakang, misalnya kenderaan. | Nak undo kete, tibe-tibe teros nyelolo. | [nA/ un.do k«.t« ti.b«.ti.b« t«.Äos ø«.lo.lo] | Hendak undur kereta, tiba-tiba terus tergelongsor ke belakang. |
maen canang | [mAen tSA.nAN] | | sejenis permainan tradisi kanak-kanak yang menggunakan dua batang kayu, satu panjang satu pendek disungkit menerusi lubang yang disediakan dan dipukul, konda kondi; maen cungkel ayam, maen ketok ayam, maen songket. | Ari ni kite maen canang, nak tak? | [A.Äi ni ki.t« mAen tSA.nAN nA/ tA/] | Hari ini kita main canang, hendak atau tidak? |
maen songket | [mAen sN.ket] | | sejenis permainan tradisi kanak-kanak yang menggunakan dua batang kayu, satu panjang satu pendek disungkit menerusi lubang yang disediakan dan dipukul, konda kondi; maen canang, maen cungkel ayam, maen ketok ayam. | Ari ni kite maen songket, nak tak? | [A.Äi ni ki.t« mAen sN.ket nA/ tA/] | Hari ini kita main songkit, hendak atau tidak? |
begenggeng | [b«.geN.geN] | kata kerja | bertarik-tarikan. | Mak die nak bejalan pon tak boleh, dah begenggeng. | [mA/ di.j« nA/ b«.dZA.lAn pon tA/ bo.leh dAh b«.geN.geN] | Emak dia hendak berjalan pun tidak boleh, sudah bertarik-tarikan. |
maen ketok | [mAen k«.to/ A.jAm] | | sejenis permainan tradisi kanak-kanak yang menggunakan dua batang kayu, satu panjang satu pendek disungkit menerusi lubang yang disediakan dan dipukul, konda kondi; maen canang, maen cungkel ayam, maen songket. | Ari ni kite maen ketok ayam, nak tak? | [A.Äi ni ki.t« mAen k«.to/ A.jAm nA/ tA/] | Hari ini kita main ketuk ayam, hendak atau tidak? |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
tok mboh | [t mboh] | | tidak mahu, tidak hendak atau enggan. | Koi tok mboh ikot awok. | [kj t mboh i.kot A.w] | Saya tidak mahu mengikut awak. |
he | [h:E] | kata nama | ganti nama diri pertama tunggal. | He nok kede jap | [h:E n/ k«.de dZAp] | Saya hendak ke kedai sekejap. |
getek | [gE.tE/] | kata tugas | juga, bersama. | Man nok getek bende tu. | [mAn n/ gE.tE/ b«n.d« tu] | Saya hendak juga benda itu. |
jaeh II | [dZAeh] | kata adjektif | cepat. | Jaeh masok ari nok ujan. | [dZA.eh mA.so/ A.Äi n/ u.dZAn] | Cepat masuk, hari hendak hujan. |
nyenye | [øE.øE] | kata kerja | menjamah sedikit makanan. | Kalo nok cepat pon nyenye dulu. | [kA.lo no/ tS«.pAt pon øE.øE du.lu] | Kalau hendak cepat pun, jamah sedikit dulu. |
jelojoh | [dZ«.l.dZh] | kata nama | kayu bengkok. | Nok buat mendenye jelojoh ni. | [no/ bu.wAt m«n.d«.ø« dZ«.l.dZh ni] | Hendak buat apa dengan kayu bengkok ni. |
releh | [Ä«.leh] | kata kerja | mengasingkan isi buah yang melekat pada empulur. | Nok makan delima releh dulu. | [no/ mA.kAn d«.li.mA Ä«.leh du.lu] | Kalau hendak makan buah delima, asingkan dahulu isinya. |
okok | [.k/] | kata adjektif | tamak. | Jangan okok ngat, orang laen nok juge. | [dZA.NAn .k/ NAt o.ÄAN lA.en no/ dZu.g«] | Jangan tamak sangat, orang lain hendak juga. |
selenge | [s«.lE.NE] | kata kerja | meragam. | Patotlah selenge je, adek nok tido. | [pA.tot.lAh s«.lE.NE dZ« A.de/ n/ ti.do] | Patutlah meragam saja, adik hendak tidur. |
panteh | [pAn.teh] | kata nama | mancis api. | Mana panteh koi nak baka rumput. | [mA.nA pAn.teh kj n/ bA.kA Äum.pu/] | Di mana mancis api saya, hendak bakar rumput. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
melugai | [m«.lu.gAj] | kata adjektif | 1. rasa seperti hendak muntah | Gulai ikan ruan ni hanyaq, nak makan pon melugai. | [gu.lAj i.kAn Òu.An ni hA.øA)Ö nA/ mA.kAn pon m«.lu.gAj] | Gulai ikan haruan ini hanyir, hendak makan pun rasa seperti hendak muntah. |
| | | 2. berkenaan dengan perempuan yang melakukan sesuatu pekerjaan yang tidak sepatutnya dilakukan; betina garet. | Pokok pon hang nak kerabat, hang nak jadi betina garet ke? | [p.ko/ pon hAN nA/ k«.ÒA.bAt hAN nA/ dZA.di b«.ti.nA gA.Òet k«] | Pokok pun awak hendak panjat, awak hendak menjadi perempuan garit ke? |
betina garet | [b«.ti.nA gA.Òet] | | perempuan yang melakukan sesuatu pekerjaan yang tidak sepatutnya dilakukan. | Pokok pon hang nak kerabat, hang nak jadi betina garet ke? | [p.ko/ pon hAN nA/ k«.ÒA.bAt hAN nA/ dZA.di b«.ti.nA gA.Òet k«] | Pokok pun awak hendak panjat, awak hendak menjadi perempuan garit ke? |
darang | [dA.ÒAN] | kata adjektif | berkenaan dengan ikan keli yang berlegar-legar kerana hendak bertelur. | Ikan keli darang orang tak tangkap pasai bau dia hanyaq. | [i.kAn k«.li dA.ÒAN .ÒAN tA/ tAN.kAp pA.sAj bAw di.jA hA.øA)Ö] | Ikan keli darang orang tidak tangkap sebab baunya hanyir. |
ban | [bAn] | kata kerja | tidur. | Aku nak balek ban. | [A.ku nA/ bA.le/ bAn] | Saya hendak balik tidur. |
sat | [sAt] | kata tugas | sebentar | Tunggu sat aku nak tukaq baju. | [tuN.gu sAt A.ku nA tu.kA)Ö bA.dZu] | Tunggu sebentar saya hendak menukar baju. |
dadah | [dA.dAh] | kata tugas | dahulu. | Masa hang nak pi hang makan dadah. | [mA.sA hAN nA/ pi hAN mA.kAn dA.dAh] | Masa awak hendak pergi awak makan dahulu. |
rat | [ÒAt] | kata kerja | mengikat sesuatu dengan kuat | Rat moktan baru senang nak bawak. | [ÒAt mo.tAn bA.Òu s«.nAN nA bA.wA] | Ikat rambutan kuat supaya senang hendak membawanya. |
marton | [mAr.ton] | kata nama | tukul; merton | Pinjam marton sat aku nak paku dindin. | [pin.dZAm mAr.ton sAt A.ku nA/ pA.ku din.din] | Pinjam tukul sebentar saya hendak paku dinding. |
jerit | [dZ«.Òit] | kata kerja | minum sekadar membasahkan tekak. | Kalu nak balek pon jerit ayaq sikit. | [kA.lu nA/ bA.le/ pon dZ«.Òit A.jA)Ö si.kit] | Kalau hendak balik sekalipun, minum sedikit air. |
|
Puisi |
---|
|
Hendak dipais ikan todak, Hendak diparut bukannya terung; Hendak ditangis bukannya budak, Hendak terbang bukannya burung.
Lihat selanjutnya... |
|