Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
miong | [mi.joN] | kata adjektif | bingung, seolah-olah mati akal buat sementara disebabkan oleh sesuatu kejadian yang tidak disangka-sangka. | Lepas orang rumah meninggal, beminggu-minggu die miong. | [l«.pAs o.ÄAN Äu.mAh m«.niN.gAl b«.miN.gu.miN.gu di.j« | Selepas kematian isteri, berminggu-minggu dia bingung seolah-olah mati akal. |
hampak | [hAm.pA/] | kata nama | air masak yang disejukkan, air mati, air jarang (Pulau Aur, Mersing). | Man haus beno ni, aji bawak hampak ke? | [mAn hAus b«.n ni A.dZi bA.wA/ hAm.pA/ k«] | Saya haus benar ni, kamu ada bawa air masak yang disejukkan ke? |
ae jarang | [Ae dZA.ÄAN] | | air masak yang disejukkan, air mati; hampak. | Kawan suke minom ae jarang bandeng ae manes. | [kA.wAn su.k« mi.nom Ae dZA.ÄAN bAn.deN Ae mA.nes] | Saya suka minum air masak sejuk jika dibandingkan dengan air manis. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
mengunjong | [m«.Nun.dZoN] | kata kerja | menziarahi kematian. | Ramai orang mengunjong tengok tok pengulu mati. | [ÒA.mAj .ÒAN m«.Nun.dZoN tE.N/ to/ p«.Nu.lu mA.ti] | Ramai orang menziarahi kematian tok penghulu. |
menyabong | [m«.øA.boN] | kata kerja | meniarap dengan mengangkat kedua-dua baki dari bahagian lutut ke bawah atau ke atas. | Orang tua-tua kata, sapa gemaq menyabong mak dia lekaeh mati. | [.ÒAN tu.wA.tu.wA kA.tA.sA.pA g«.mA)Ö m«.øA.boN mA/ di.jA l«.kAEh mA.ti] | Kata orang tua-tua, sesiapa suka meniarap dengan kaki ke atas kononnya emaknya cepat mati. |
tok nyang | [to/ øAN] | | moyang, nenek (bapa atau emak kepada datuk, atau nenek seseorang). | Masa tok nyang hang mati, hang tak dak lagi. | [mA.sA to/ øAN hAN mA.ti hAN tA/ dA/ lA.gi] | Ketika moyang kamu meninggal dunia, engkau belum dilahirkan lagi. |
| | | 2. datang atau pergi dengan cepat, segera, tergesa-gesa (kiasan), rempuh, langgar. | Lepaeh depa dengaq kata mak depa mati, depa langgah pi sampai lupa bawak apa satu. | [l«.pAEh d«.pA d«.NA)Ö kA.tA mA/ dE.pA mA.ti dE.pA lAN.gAh pi sAm.pAj lu.pA bA.wA/ A.pA sA.tu] | Selepas mendengar kematian emak mereka, mereka bergegas pergi sehingga terlupa membawa apa-apa pun. |
| | | 2. mengalir (air mata, peluh dan lain-lain) dengan banyaknya (menangis atau bekerja kuat), bercucuran. | Bila dia dengaq kata mak dia mati, ayaq mata dia becerau. | [bi.lA di.jA d«.NAâÖ kA.tA mA/ di.jA mA.ti A.jAâÖ mA.tA di.jA b«.tS«.ÒAw] | Apabila dia mendengar berita kematian ibunya, air matanya bercucuran. |
ragan | [ÒA.gAn] | kata kerja | tujah. | Depa ragan boya tu sampai mampuih. | [dE.pA ÒA.gAn b.jA tu sAm.pAj mAm.puih] | Mereka tujah buaya tu sehingga mati. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
koh | [k)))h] | kata adjektif | tidak bernyawa lagi, mati. | Ore jahak tu koh keno tembok poleh. | [.ÄE dZA.hA/ tu k)))))))))h k«.n tEm.b/ p.leh] | Penjahat tu mati kerana ditembak polis. |
palo mayak | [p:A.l mA.jA/] | | bahagian harta pusaka yang diterima oleh balu si mati. | Mok demo buleh palo mayak hok mano? | [m/ dE.m bu.leh p:A.l mA.jA/ h/ mA.n] | Emak kamu dapat bahagian harta pusaka yang mana? |
carok | [tSA.Ä/] | kata adjektif | berkenaan pokok berbatang lembut dalam keadaan digenangi air sehingga menyebabkan mati. | Pokok betek hok carok tu tumbe doh. | [p.k/ b«.te/ h/ tSA.Ä/ tu tum.bE dh] | Pokok betik yang digenangi air tu dah tumbang. |
slalu | [slA.lu] | kata adjektif | tanpa bertangguh-tangguh lagi, terus, serta-merta, segera. | Lepah tahu mok diyo mati, diyo pong jerik slalu. | [l«.pAh tA.hu m/ di.j mA.ti di.j poN dZ:«.Äi/ slA.lu] | Lepas tahu kematian ibunya, dia pun terus menangis. |
| | | 2. menumbuk, menggasak. | Jange dok kace gak bate pise tu, ke mapuh. | [dZA.NE do/ kA.tSE gA/ bA.tE pi.sE tu kE mA.puh] | Janganlah tumbuk batang pisang tu, nanti mati. |
pelaka | [p«.lA.kA] | kata nama | petir yang kuat. | Pohong nyo tu mapuh nyo panoh ko pelaka. | [p.hoN ø tu mA.puh ø pA.nh k p«.lA.kA] | Pokok kelapa tu mati dipanah petir. |
behe II | [b:E.he] | kata kerja | memukul sesuatu atau seseorang. | Nawi behe ula tedong tu sapa mapuh. | [nA.wi bE.hE u.lA t«.doN tu sA.pA mA.puh] | Nawi pukul ular tedung tu sampai mati. |
cak | [tS:A)/] | kata kerja | menikam dengan cepat tanpa disedari oleh pihak lawan. | Mung jange dok lepo, nyo cak gak, mapuh mung. | [muN dZA.NE do/ l«p ø tS:A)Ö gA/ mA.puh muN] | Kamu jangan lalai, nanti ditikamnya, mati kamu. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Dialek |
Maksud Ayat |
jongkeh II | [dZN.keh] | kata adjektif | keras, kaku. | Dio mati jongkeh sorang diri kek rumah. | [di.j mA.ti dZN.keh s.ÄAN di.Äi kE/ Äu.mAh] | Dia mati keras seorang diri di rumah. |
bandan | [bAn.dAn] | kata nama | 1. penyakit sampar pada kerbau, lembu | Abeh sokampong korobau mati sapue dek bandan. | [A.beh s.kAm.poN k.Ä.bAw mA.ti sA.pu.E d«/ bAn.dAn] | Habis kerbau sekampung mati terkena bandan. |
bokoliung | [b.k.liuN] | kata kerja | pusing mengikut arah lawan jam. | Gaseng bokoliung, bia lah deh mati dulu, barulah deh pangkah. | [gA.seN b.k.liuN biA.lAh dEh mA.ti du.lu A.Äu.lAh dEh pAN.kAh] | Gasing berpusing mengikut arah lawan jam, biarlah mati dulu, barulah saya pangkah. |
tojungkang | [t.dZuN.kAN] | kata kerja | mati biasanya digunakan untuk haiwan. | Anak-anak ayam abih tojungkang dek sampa. | [A.nA/.A.nA/ A.jAm A.bih t.dZuN.kAN de/ sAm.pA] | Anak-anak ayam habis mati kerana penyakit sampar. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Dialek |
Maksud Ayat |
tepangkoh | [t«.pAN.koh] | kata kerja | terhentak dengan kuat pada sesuatu seperti meja, tembok, tiang yang tidak mendatar. | Budak lombe haram tu tepangkoh pade tiang lampu, mati kat situ juge. | [bu.dA/ lom.b« hA.ÄAm tu t«.pAN.koh pA.d« ti.jAN lAm.pu mA.ti kAt si.tu dZu.g«] | Budak yang berlumba haram itu terhentak pada tiang lampu, mati di situ juga. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
kebem | [k«.b«m] | kata kerja | meninggal dunia (bahasa kasar). | Tok elok cakap orang mati tu kebam, cakap mati. | [t/ e.lo/ tSA.kAp o.ÄAN mA.ti tu k«.bAm tSA.kAp mA.ti] | Tidak elok menyebut orang mati itu kebam, sebut mati. |
gembut | [g«m.but] | kata adjektif | berkenaan keadaan binatang yang hampir mati. | Cepat sembeleh ayam tu, doh tongga gembut. | [tS«.pAt s«m.b«.leh A.jAm tu dh toN.gA g«m.but] | Cepat sembelihkan ayam tu, sudah hampir mati. |
| | | 3. berkenaan seseorang atau haiwan yang separuh sedar kerana sesuatu sebab seperti mabuk, hampir mati | Ayam tu nampak kanyo, sikit lagi koeh. | [A.jAm tu nAm.pA/ kA.N si.kit lA.gi koC] | Ayam itu nampak kanyo, sekejap lagi mati. |
bedengek | [b«.d«.Ne/] | kat adjektif | berkenaan cuaca yang sangat panas. | Ari bedengek, lade tanam tu dah mati. | [A.Äi b«.d«.Ne/ lA.d« tA.nAm tu dAh mA.ti] | Cuaca sangat panas, pokok lada yang ditanam itu sudah mati. |
kilat gajah | [ki.lAt gA.dZAh] | | berkenaan gasing yang berputar perlahan dan hampir berhenti. | Gaseng tu doh kilat gajah, kang mati. | [gA.seN tu dh ki.lAt gA.dZAh kAN mA.ti] | Gasing itu sudah berputar perlahan, nanti mati. |
cokok II | [tS.k/] | kata kerja | mengangkat gasing yang sedang berputar dengan menggunakan alat atau tangan. | Cokok baek-baek gaseng tu, kang mati. | [tS.k/ bA.e/.bA.e/ gA.seN tu kAN mA.ti] | Angkat elok-elok gasing tu, nanti mati. |
uri pejam | [u.Äi p«.dZAm] | | berkenaan gasing yang berputar sangat ligat. | Gaseng tu uri pejam due jam lagi tok mati. | [gA.seN tu u.Äi p«.dZAm du.w« dZAm lA.gi t mA.ti] | Gasing itu berputar sangat ligat, dua jam lagi pun tidak mati. |
roti orang mati | [Ä.ti .ÄAN mA.ti] | | sejenis roti dibuat daripada campuran tepung gandum, telor dan rempah kari yang diuli dibentuk seperti roti canai dan digoreng, biasanya dihidangkan pada majlis tahlil. | | | |
saet | [sAet] | kata adjektif | gila. | Dia saet lepaih anoknye mati. | [di.j« sAet l«.pAC A.n/.ø« mA.ti] | Dia menjadi gila selepas anaknya meninggal dunia. |
bedongeng | [b«.d.NEN] | kata kerja | bertengkar. | Ayoh baru mati anok-anok bedongeng rebut rete. | [A.jh bA.Äu mA.ti A.n/.A.n/ b«.d.NEN Ä«.but Ä«.t«] | Ayah baru meninggal dunia, anak-anak bertengkar berebut harta. |
Entri |
Fonetik |
Kelas Kata |
Makna |
Ayat Dialek |
Sebutan Ayat |
Maksud Ayat |
darai | [dA.ÒAj] | kata nama | lelaki yang berperwatakan seperti perempuan; jebong, ponen. | Mati-mati aku ingat pompuan, dengaq sora baru aku tau yang dia darai. | [mA.ti.mA.ti A.ku in.gAt pm.pu.wAn d«.NA)Ö s.ÒA bA.Òu A.ku tAw jAN di.jA tu dA.ÒAj] | Sungguh-sungguh saya ingat perempuan, dengar suara baru saya tahu yang dia itu darai. |
jebong | [dZ«.boN] | kata nama | lelaki yang berperwatakan seperti perempuan; ponen, darai. | Kalu tak dengak sora dia mati-mati aku ingat pompuan, rupanya jbong. | [kA.lu tA/ d«.NA)Ö s.ÒA di.jA mA.ti.mA.ti A.ku i.NAt pom.pu.wAn Òu.pA.øA dZ«.boN] | Kalau tidak mendengar suaranya saya ingatkan perempuan, rupanya lelaki. |
beretoh | [b«.Ò«.toh] | kata kerja | berlanggar seseorang atau sesuatu dengan seseorang atau sesuatu. | Pak dia mati beretoh baih. | [pA/ di.jA mA.ti b«.Ò«.toh bAC] | Bapanya mati berlanggar dengan bas. |
lepot | [lE.pt] | kata adjektif | berkenaan dengan gasing yang mati dalam gelanggang atau bulatan | Kena payong aku, lepot gasin depa. | [k«.nA pA.joN A.ku lE.pt gA.sin dE.pA] | Terkena pangkahan gasing saya, mati gasing mereka semua. |
meratuih | [m«.ÒA.tuC] | kata kerja | 1. meratap | Orang kata tak baek meratuih bila orang mati. | [.ÒAN kA.tA tA/ bAe/ m«.ÒA.tuC bi.lA .ÒAN mA.ti] | Kata orang tidak elok meratap orang yang sudah mati. |
menyabong | [m«.øA.boN] | kata kerja | meniarap dengan melipat kedua-dua belah kaki ke atas | Jangan dok menyabong, sat ni mak mati. | [dZA.NAn do/ m«.øA.boN sAt ni mA/ mA.ti] | Jangan meniarap dengan melipat kedua-dua belah kaki ke atas, nanti mak mati. |
tok nek | [to ne] | | mak kepada nenek atau datuk | Tok nek mati masa tok baru beranak kat bapak. | [to ne mA.ti mA.sA to bA.Òu b«.ÒA.nA kAt bA.pA/] | Moyang meninggal semasa nenek baru melahirkan bapa. |
bedunia | [b«.du.ni.jA] | kata kerja | bercampur gaul dalam masyarakat; bedenia. | Mati dia sapa pon tak pi pasai dia dulu tak bedunia dengan orang. | [mA.ti di.jA sA.pA pon tA pi pA.sAj di.jA du.lu tA b«.du.ni.jA d«.NAn o.ÒAN] | Siapa pun tidak pergi menziarahi kematiannya sebab dahulu dia tidak bercampur gaul dengan orang. |
belah daen | [b«.lAh dAen] | | membelah dua tanpa putus pada bahagian belakang kepala ikan hingga ke ekor, biasanya untuk dikeringkan atau dipanggang. | Hang belah daen ikan ruan hat mati tu buat kerin. | [hAN b«.lAh dAen i.kAn Òu.wAn hAt mA.ti tu bu.wAt k«.Òin] | Kamu belah daen ikan haruan yang mati untuk dikeringkan. |
bebedak | [b«.bE.dA] | kata kerja | mengagih-agihkan sesuatu yang banyak (seperti benda, pekerjaan) kepada sekumpulan orang supaya setiap orang mendapat bahagian masing-masing; bedak. | Sebelom dia mati lagi dia dah bebedak reta kat anak-anak dia. | [s«.b«.lom di.jA mA.ti lA.gi di.jA dAh b«.bE.dA Ò«.tA kAt A.nA.A.nA di.jA] | Sebelum dia meninggal dunia dia sudah membahagi-bahagikan harta kepada anak-anaknya. |
|
Puisi |
---|
|
Anak yu mati terlentang, Mati ditikam duri semilang; Pilu hati bukan kepalang, Gunung tinggi menjadi padang.
Lihat selanjutnya... |
|